ენა ჩვენი ინსტრუმენტია მისი მეშვეობით ვაზროვნებთ, პროცესებს ვაანალიზებთ და ერთმანეთთან ვურთიერთობთ. თითოეულ ჩვენგანს სიტყვების  ინდივიდუალური აღქმა გვაქვს. ერთი და იგივე სიტყვა ჩვენში განსხავებულ ემოციებს იწვევს. ენა თავისი კანონზომიერებებით ვითარდება, დროთა განმავლობაში ესა თუ ის  სიტყვა ქრება და მის ადგილს სხვა იკავებს, ზოგი რჩება, მაგრამ შინაარსს  იცვლის. ასეთი ბედი ეწია ჩვენში გამოყენების სიხშირით უდაოდ ჩემპიონ სიტყვა “ერს”. ეროვნული მოძრაობა, ეროვნული პარტია, ეროვნული ადამიანი, ყველაზე ეროვნული მედიაპროექტი და  ანტიეროვნული პარტია, ანტიეროვნული  ადამიანი, ანტიეროვნული ქმედება, ნაბიჯი, ძალები.

ჯერ გავარკვიოთ რა იგულისხმება სიტყვა ერში – ხალხი, ეთნოსი, ნაცია თუ რამე სხვა? ცნება “ხალხი” მხოლოდ რაოდენობითი მნიშვნელობისაა  და არავითარ ხარისხობრივ მნიშვნელობას არ ატარებს. ხალხით შევსებული სტადიონი, მიტინგზე მისული ხალხი და ასე შემდეგ. 

ეთნოსი ხარისხობრივი კატეგორიაა და საერთო ტრადიციებით, წეს-ჩვეულებებით, ლეგენდებით, მითებით, რწმენებით გაერთიანებულ ადამიანებს ნიშნავს. არ არის მართალი ფართოდ გავრცელებული აზრი, რომ ეთნოსი აუცილებლად სისხლით მონათესავეთა ერთობაა. გენეტიკურად განცალკევებული პოპულაციები იშვიათობაა და მხოლოდ კუნძულოვან ქვეყნებში გვხვდება. შერევა და ასიმილირება კი ბუნებრივი მოვლენა. 

ნაცია ეთნოსზე უფრო ფართო ცნება გახლავთ. ის  კულტურათა ევოლუციური კიბის ყველაზე ზემო საფეხურია. ნაცია თავის თავში ერთ ან რამდენიმე ეთნოსს იტევს, ინარჩუნებს რა მათ  მახასიათელებს და ახალ მოცემულობებსაც იძენს. საერთო ენა, კულტურა, კანონმდელობა, იურიდიული სივრცე, ტერიტორიიული საზღვრები, ადმინისტრირება, ეთიკური ნორმები, უფლებები და მოვალეობები, სამოქალაქო ფასეულობები – ეს აქცევს ეთნოსს ნაციად. ნაცია საერთო ისტორიის და რაც მთავარია საერთო  მომავლის ხედვაა.  კოლექტიური ნების გამოხატვა და ისტორიის შექმნაში მონაწილეობა – ეს არის ნაციის არსი. ეთნოსები ნაციებად მე–18,  მე-19 საუკუნეებში ჩამოყალიბდნენ. ნაციის დაბადება ფენობრივი წყობილების გაქრობის და ყველა ადამიანის  უფლებებში  გათანაბრებით მოხდა. თანასწორუფლებიანმა მოქალაქეებმა   სახელმწიფოს შემნაში  მონაწილეობის შესაძლებლობა მიიღეს და ამით ისტორიის  სუბიექტად იქცნენ. 

ხალხს ეთნოსად გარემო, გეოგრაფიული მგდომარეობა, ბუნებრივი სზღვრები (მთის ქედები, მდინარეები) კლიმატი, ჰავა აყალიბებს. ნაცია კი თავის თავს თვითონ ქმნის, ის ხელთქმნილი კონსტრუქტი, ადამიანის შემოქმედების ნაყოფი, პროექტია. ეთნოსსა და ნაციას შორის სხვაობას ჭექა–ქუხილის მაგალითი კარგად წარმოაჩენს. ეთნოსურ კულტურაში ადამიანისთვის ჭექა–ქუხილი აუხსნელი – იდუმალი მოვლენაა და ღვთიური ძალების მანიფესტირებასთან იგივდება. ნაციის  კულტურის ადამიანმა კი იცის, რომ ჭექა ქუხილი ატმოსფეროში გაბნეული  ელექტრონების შეჯახებაა, რადგან მას ეს ენერგია უკვე დამორჩილებული აქვს და  სახლში ელექტრო ნათურა უნთია.   ისტორიის შესაფერის ეტაპზე ეთნოსი ხვდება რომ კონკურენციას ვეღარ უძლებს, არსებული სოციალური სისტემა მოძველდა და ეპოქის მოთხოვნებს აღარ პასუხობს. ამ დროს ჩნდებიან პასიონარული ადამიანები რომლებიც არსებულ ვითარებას ცვლიან და ეთნოსის ნაციად ქცევის პროცესს საფუძველს უყრიან. 

ლოგიკურად იბადება კითხვა: რას გულისხობენ ამ ქვეყანაში  როდესაც  წამდაუწუმ სიტყვა “ერს” ახსენებენ ხოლმე? ეთნოსს თუ ნაციას? პასუხი – არც ერთს. შევეცდები, ავხსნა რატომ მგონია ასე.  ჩვენს რეალობაში დამკვიდრებული სიტყვების:  ერი – ეროვნულის დეფინიცია რომ  მოვახერხოთ  ჯერ მათი გამოყენების  კონტექსტი უნდა გავიაზროთ. კონტექსტი კი შემდეგია: ერი –  საერთო გენით, სისხლით დაკავშირებული ადამიანების ერთობაა. “გენი” აქ გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა, რადგან გავრცელებული სტერეოტიპის თანახმად ქართველს ყველა ღირსებები გენეტიკურად დაჰყვება და რაც მთავარია ეს ღირსებები კოლექტიურია, ისინი იმდენად დაგყვება რამდენადაც ერის-ერთობის წევრი ხარ. კულტურული უპირატესობა, წმიდა ტრადიციები, სიქველე, ღირსება, კაცობა-მეობა-გაგება და ღვთსგან რჩეულობაც კი  გენეტიკურად დეტერმინირებულად ცხადდება და ქართულ სისხლს უკავშირდება. ყოველგვარი უღირსობა კი უცხო გენის “შემოპარვის” ან გადაგვარების ბრალია. თითქოს და ქართველში გენეტიკურად სხვაზე უპირატესობის მიზეზები დევს. სიტყვა “ქართული” ეროვნულის სინონიმად გამოიყენება ხოლმე და სხვებისგან, არაქართველებისგან, არაქართულისგან, გამოცალკავების და უცხოზე უპირატესობის მნიშვნელობით იხმარება. არაქართულად  და ანტიეროვნულად კი შეირაცხება ყველაფერი რაც ამ მოცემულობას აფერხებს. ამგვარი გაეროვნულება-გაქართველების პროცესი ჰიპერბოლიზებულ  ფორმებს იღებს და “ქართულდება” ისეთი რამ, რაც შეუძლებელია ვინმეს კუთვნილება იყოს. თვითიზოლირება ეროვნულ და კულტურულ დონეს სცილდება და კოსმიურ მაშტაბებზე გადის – ქართული მზე ქართული მათემატიკა, ქართული სიყვარული ქართული სული და ასე შემდეგ. 

მაშ, რას შეესატყვისება სიტყვა “ერი”? იქნებ ჩვენი მდგომარეობა მართლაც უნიკალურია, არც ეთნოსი ვართ, არც ნაცია და რაღაც ახალი გამოვიგონეთ? სამწუხაროდ თუ საბედნიერდოდ არა. ჩვენში დამკვიდრებული ცნება “ერი”  ყველაზე უკეთ სიტყვა “ტომს” შეესატყვისება. ის კონტექსტი  რაც ზემოთ ავღწერე  გვაროვნულ-ტომობრივი თემისთვის არის დამახასიათებელი. ტომი ჰომოგენური, ერთგვაროვანი წევრებისგან შემდგარი ერთობაა. მრავალფეროვნება, განსხვავებულობა ასეთ საზოგადოებაში მიუღებელია. ტომობრივი ცნობიერება მიიჩნევს, რომ  ყველაფერი საკუთარი, სხვებისგან თვისობრივად განსხვავებული აქვს და ცხოვრების სხვაგვარ ფორმებს არ სცნობს.  ტომი საკუთარ თავს სამყაროს ცენტრად მიიჩნევს და სჯერა რომ ეს სამყარო  მის  გამო შეიქმნა. მხოლოდ მისი  რწმენაა ერთადერთი ჭეშმარიტება სხვა ყველა კი მწვალებელი და ბილწია. თუ ჩვენს დღევანდელ საზოგადოებას დავაკვირდებით ალბათ ამ ყველაფერთან ბევრ საერთოს დავინახავთ.

თუმცა სიტყვა ერთია, საქმე კი  ოდნავ სხვაგვარად არის. მიუხედავად იმისა, რომ ცნება “ერი”  ტომის შინაარს ატარებს  ჩვენი საზოგადოება მკრთალად, მაგრამ მაინც მრავალფეროვანია. ქართულ ერთობაში ერთდროულად ტომობრივი, ეთნიკური და ნაციონალური იდენტობის მატარებელი სეგმენტები შეინიშნება. მაგრამ ეს მდგომარეობა დრამატულად დინამიური და ცვალებადია. თუ  საზოგადოების მენტალურ “რუქას” დავაკვირდებით დავინახავთ რომ ბრძოლა საავტორო უფლებებისთვის არის გამართული. საზოგადოების “ტომობრივი” ნაწილი სიტყვა “ეროვნულის” მითვისებას ცდილობს და ახერხებს კიდეც. ის ვინც ამ სიტყვაში ნაციის შინაარსს დებს “ტომელები” ანტიეროვნულებად და მტრებად რაცხავენ. ანტიეროვნული მწერალი, ანტიეროვნული პოლიტიკოსი, ანტიეროვნული ქმედება და ასე შემდეგ – “ტომელების” ჩვეული ტერმინოლოგიაა. ის, ვისაც ერი ტომად ესმის, ვერ ეგუება იმ აზრს, რომ ადამიანები სხვადახვანაირები ვართ და ქართველობის მრავალნაირი გაგება შეიძლება არსებობდეს. ქართველი შეიძლება იყოს სუბკულტურის, კონტრკულტურის, ინდივიდუალური ცხოვრების წესის მიმდევარი, შეიძლება იყოს ათესისტიც, მართლმადიდებელიც, იეღოველიც, ჰეტეროსექსუალიც, ჰომოსექსუალიც. 

ნაცია ღია სისტემაა მას განსხვავებულის ატანა, მიღება, ასიმილირება შეუძლია. ნაციის კულტურა ასევე ღიაა ახალი იდეების მიღებისთვის მას განვითარების, განახლების უნარი აქვს. თავის თავში ჩაკეტილი ტომი კი უცხოს არ სცნობს, არსებულის შენარჩუნებაზეა ორიენტირებული და არა განვითარებაზე. ჩვენი საზოგადოების ორ – “ტომის” და “ნაციის” ჯგუფს შორის დავა სიტყვა “ერისთვის” მიმდინარეობს. რა ვიქნებით  ერი-ნაცია თუ ერი-ტომი? დაიბრუნებს სიტყვა “ერი”  მის ნამდვილ მნიშვნელობას თუ ისევ დამახინჯებულ მდგომარეობაში დარჩება მომავალი გვიჩვენებს. 

სიტყვა “ერთან” დაკაშირებული კიდევ ერთი პარადოქსი, ეკლესიას უკავშირდება. მასობრივ ცნობიერებაში ეკლესია ეროვნულობის მთავარი დამცველი ინსტიტუტია. სასულიერო პირები ამ სიტყვას სხვა და სხვა ბრუნვაში ხშირად იყენებენ.  ეს შემთხვევა თვალსაჩინო მაგალითია იმისა თუ რამდენად შეიძლება სიტყვა-ცნება და მაშასადამე ადამიანის ცნობიერება დეფორმირდეს და გამრუდდეს. სინამდვილეში ეკლესია ეროვნულობასთან და შესაბამისად სახემლმწიფოებრიობასთან მებრძოლი მთავარი  ინსტიტუტია რადგან  თანამედროვე სახელმწიფოებს სწორედ ერები-ნაციები ქმნიან. ეკლესიის მიერ ნაქადაგები ეროვნულობა 100 %-ით, აბსოლუტურად ტომის კრიტერიუმებს შეესატყვისება. როდესაც სასულიერო პირი სიტყვა “ერს” ან “ეროვნულს” ამბობს ის  ტომად და ტომურად უნდა გავიგოთ. მათ მიერ ვინმეს  ან რაიმეს “ანტიეროვნულად” გამოცხადება კი სინამდვილეში კომპლიმენტია, რადგან ეს ანტიეროვნულობა ტომობრივ ცნობიერებასთან ოპონირებს. ჩვენს საზოგადოებაში ტომობრივი ელემენტის დაძლევა კი, ჩემი აზრით, კარგი საქმეა, როგორც იტყვიან ხოლმე – ეროვნული საქმე.